18/03/2020 - Portret
door serge vanmaercke
Ontdekker van ideeën
Bertrand Piccard
Sinds hij in 1999 aan boord van de Breitling Orbiter 3 als eerste non-stop in een luchtballon rond de wereld vloog, staat Bernard Piccard bekend als een ‘savanturier’, een kruising tussen een wetenschapper en een avonturier. Afkomstig uit een familie van ontdekkingsreizigers, zet deze humanist en psychiater van opleiding zich in voor het welzijn van de mens en het behoud van de natuur op onze planeet. We spraken hem op de Baselworld-beurs waar Breitling een speciale editie ter gelegenheid van de 20ste verjaardag van zijn recordvlucht
Bertrand Piccard werd geboren in het Zwitserse Lausanne in het jaar van Expo 58 als telg van een legendarisch avonturiersgeslacht en groeide op te midden van roemruchte familievrienden en kennissen.
Hij behaalde zijn doctoraatstitel in de psychiatrie, psychotherapie en hypnotherapie aan de faculteit geneeskunde in Lausanne met een proefschrift over de ‘Pedagogie van de beproeving’. Een duidelijk voorteken van een leven in het teken van schijnbaar onmogelijke uitdagingen.
Als ontdekkingsreiziger en humanist wordt hij gedreven door een pioniersgeest en de wil om zichzelf te overstijgen. Hij staat aan het hoofd van de humanitaire stichting Winds of Hope en de milieugerichte Solar Impulse Foundation. Dit is mede de reden waarom een merk als Breitling hem graag wil steunen.
Bertrand Piccard woont met zijn vrouw Michèle en hun drie kinderen in de buurt van Lausanne.
Zijn vader en grootvader hebben de diepste en hoogste plekken van onze aarde verkend. Bertrand was dan ook voorbestemd om in de voetsporen van een van de meest illustere avonturiersfamilies van de 20ste eeuw te treden.
Professor Zonnebloem
Professor in de fysica Auguste Piccard (1884-1962), verwierf bekendheid door zijn heldendaden in de stratosfeer en op de zeebodem. Hij testte al zijn uitvindingen zelf uit, waaronder een hogedrukcabine en een stratosfeerballon. Hij was bevriend met Albert Einstein en Marie Curie en ontdekte het uraniumisotoop U235. Striptekenaar Hergé gebruikte hem als model voor professor Zonnebloem. De gelijkenis is treffend.
Maar Hergé is niet de enige link van de familie Piccard met België. Auguste Piccard lag immers ook aan de grondslag van het Instituut voor Fysica aan de Vrije Universiteit Brussel. In dezelfde stad werd in 1922 zijn zoon, en toekomstig ontdekkingsreiziger, Jacques geboren. Het was trouwens het Belgisch Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek dat de bouw van zijn ballon financierde waarmee hij in 1931 en 1932 tot 16.201 meter hoogte in de stratosfeer klom en als eerste mens de kromming van de aarde aanschouwde.
Op latere leeftijd ontwierp hij samen met zijn zoon Jacques de bathyscaaf Trieste, waarmee ze in 1953 samen een diepte van 3.150 m bereikten. Auguste Piccard werd zo de man die zowel het hoogte- als het diepterecord op zijn naam had staan.
Zo vader, zo zoon: Jacques Piccard (1922-2008), zoon van Auguste en vader van Bertrand, was een pionier op het gebied oceanografie en milieubescherming. Samen met de Amerikaan Don Walsh bereikte hij de diepste plek op aarde, 10.916 m onder de zeespiegel op de bodem van de Marianentrog in het noordwestelijke deel van de Stille Oceaan nabij de gelijknamige eilanden.
Familietraditie
Bertrand Piccard heeft de zware taak om de reputatie van de familie hoog te houden. Zijn eerste wapenfeiten laten echter niet lang op zich wachten. Aanvang jaren 70 introduceert hij het deltavliegen en ultralight vliegen in Europa, en in 1985 wordt hij Europees kampioen acrobatisch deltavliegen. Samen met de Belg Wim Verstraeten wint hij in 1992 de eerste trans-Atlantische ballonrace, in 1999 vliegt hij als eerste in een heteluchtballon in één ruk rond de wereld, en in 2015-2016 rondt hij de aarde in een vliegtuig op zonne-energie. En afgaande op zijn toekomstplannen, is zijn honger naar nieuwe records nog lang niet gestild. Een gesprek.
RoadBook - Voelde u als kleine jongen extra druk om de exploten van uw vader en grootvader te evenaren?
Bertrand Piccard - Extra druk? Zo heb ik het nooit ervaren. Ze waren gewoon een voorbeeld dat ik graag wilde navolgen. Ik wilde absoluut ontdekkingsreiziger worden en nieuwe dingen ontdekken, het onmogelijke waarmaken. Ik kan mijn leven niet anders voorstellen. Opgroeien tussen avonturiers en wetenschappers was voor mij de normaalste zaak van de wereld.
Alle kleine jongens dromen van hun helden…
En ik zag ze in levenden lijve. Tussen mijn tiende en twaalfde verslond ik boeken en krantenartikels over de verovering van het luchtruim en de ruimte. En het gebeurde geregeld dat de helden uit die krantenberichten een paar dagen later gewoon bij ons thuis rondliepen. Ik heb Charles Lindbergh ontmoet bij de lancering van Apollo XII, en doordat ik aanwezig was bij de lancering van Apollo VII tot XII kon ik kennismaken met bijna alle astronauten van het Amerikaanse ruimteprogramma. Ik heb ook Jacques Mayol leren kennen, de legendarische Franse vrijduiker die regisseur Luc Besson inspireerde voor zijn film Le Grand Bleu. Hij kwam bij ons in Florida op vakantie.
Heeft dit u ertoe aangezet om zelf ontdekkingsreiziger te worden?
Absoluut. Deze ontdekkingsreizigers, astronauten en pioniers waren voor mij geen bovenmenselijke wezens. Ze namen de tijd om uit te leggen waar ze mee bezig waren en wat hen bezielde. Dat succes enkel mogelijk is door passie, doorzettingsvermogen en training.
Hebt u nooit getwijfeld om de familietraditie voort te zetten?
Mijn vader en moeder waren heel verschillend. Mijn vader Jacques deed wetenschappelijk onderzoek, terwijl mijn moeder Marie-Claude eerder interesse had in de filosofische en spirituele aspecten van het leven. Ik heb de twee gecombineerd. Ik ben psychiater, psychotherapeut en hypnotherapeut geworden. Dit laatste heeft overigens niets te maken met hypnose als entertainment. Mijn interesse in de menselijke ziel heb ik dus van mijn moeder, de wetenschappelijke kant komt meer van mijn vader. Hypnotherapie stond nog in de kinderschoenen toen ik ermee begon. Het werd beschouwd als een marginale pseudowetenschap die niet thuishoorde binnen het academisch medisch onderwijs. Ik ben ook opgeleid in de traditionele Chinese geneeskunde. Zo heb ik me systematisch toegespitst op aspecten van de geneeskunst die werden verworpen door de academische geneeskunde.
Waar kwam die interesse vandaan?
Ik heb altijd interesse gehad in het spirituele. Op mijn vijfde of zesde voerde ik al diepgaande gesprekken met mijn moeder. Maar het verlangen om ook op andere terreinen mijn zekerheden, gewoontes en overtuigingen in vraag te stellen, heb ik te danken aan mijn ontmoetingen op jonge leeftijd met astronauten en ontdekkingsreizigers. Zij deden dingen die niemand voor mogelijk hield en lieten me zien dat niets onmogelijk is. Als kind al maakte ik geen enkel onderscheid tussen droom en werkelijkheid. Het volstond dus om ergens van te dromen om het ook waar te maken. Ik zal nooit het moment vergeten dat Apollo 11 opsteeg naar de maan. Ik was toen 11 jaar. Wernher von Braun, de raketingenieur van het Apollo-programma en een vriend van de familie, had me uitgenodigd om de lancering op Cape Canaveral bij te wonen. Ik besefte dat de droom die de astronauten najoegen sterker was dan hun angst om te falen. Ze waren bereid om het onmogelijke te doen. Iets wat nog nooit iemand hen had voorgedaan. Dat is de ware pioniersgeest. Het was een van de belangrijkste momenten in mijn leven.
Koestert u nog kinderdromen, nu de realiteit de fictie bijna dagelijks overtreft?
Ik had vroeger een kompas in mijn hoofd, of beter in mijn hart, dat niet naar het noorden maar naar het onbekende wees. Telkens als ik iets nieuws zag, moest ik het uitproberen. Het enige dat ik niet heb geprobeerd zijn drugs, omdat ik denk dat de voordelen niet opwegen tegen de risico’s. Op mijn zestiende had ik nog geen rijbewijs, maar ik vloog wel op 3.000 m hoogte met een deltavleugel. Daarna ben ik met ultralightvliegtuigjes begonnen. In 1992 heb ik op vraag van de Belg Wim Verstraeten deelgenomen aan de eerste trans-Atlantische ballonrace. Speciaal hiervoor heb ik met een ballon leren vliegen. Nadat we de race hadden gewonnen, leek niets me nog onmogelijk. Ik droomde van een ballonvaart om de wereld zonder tussenlanding. Ik was 34 jaar oud en net als mijn jeugdhelden klaar voor het avontuur. Mijn leven als psychiater in Lausanne volstond niet meer.
Hoe hebt u zich voorbereid?
Ik heb meteen contact opgenomen met Breitling, mijn sponsor tijdens de trans-Atlantische race. Voordat Breitling in 1979 werd overgenomen door zijn familie, werkte Teddy Schneider bij Ebel, waar mijn vrouw publiciteitsverantwoordelijke was. Ze kenden elkaar dus. Omdat ik van horloges houd, wilde ik graag een horlogemerk als sponsor. Het was mijn vrouw die me overtuigde dat ik perfect in het plaatje van Breitling paste. Ik heb Teddy Schneider gebeld, toevallig net op zijn verjaardag, dus hij was bijzonder opgewekt. Hij was al snel bereid om me te steunen. Bovendien had onze zege in de trans-Atlantische race het merk mooie publiciteit opgeleverd. Als teken van loyaliteit had ik het Breitling-logo aangebracht op de meest zichtbare plaatsen. Het effect ervan was bijzonder positief. Volgens Teddy paste een non-stop ballonvlucht om de wereld perfect bij de uitstraling van het merk. Breitling werd zo niet enkel een sponsor, maar een echte partner in dit project. Teddy bleef bovendien een trouwe partner, zelfs na twee mislukte pogingen. Ook toen Georges Kern in 2017 de leiding van het horlogehuis overnam, bleef de samenwerking overeind. Georges was trouwens geen onbekende voor mij, aangezien hij als voormalig IWC-baas de Laureas Sport for Good Foundation steunde waarvan ik ambassadeur ben. Met de komst van Georges, bleef Breitling dus in vertrouwde handen.
Welke eigenschappen liggen aan de basis van uw successen?
Wilskracht en nieuwsgierigheid. Twee waarden die ik van thuis uit heb meegekregen en die ik zelf probeer door te geven, gekoppeld aan respect. Want zonder respect heeft succes geen enkele waarde. Alles wat we doen moet nut hebben voor anderen. Voor mijn vader en grootvader moest hun werk iets bijdragen aan de mensheid. Met als focus de bekommernis voor het milieu. Toen mijn grootvader in 1931 als eerste de stratosfeer bereikte, wilde hij aantonen dat het mogelijk is om in ijle lucht te vliegen en zo brandstof te besparen. Toen mijn vader tot meer dan 11.000 m diepte afdaalde in de Marianentrog, wilde hij laten zien dat er zelfs op de diepste plekken op aarde leven is, daar waar overheden hun radioactief afval wilden dumpen.
CHoe gaat u om met de hoop op succes en de angst om te falen als u aan een onmogelijk avontuur begint?
Hoop en angst horen bij elke risicovolle onderneming. Bij de ballonvaart rond de aarde kon ik het me niet veroorloven om na twee eerdere mislukte pogingen bij de pakken te blijven zitten. Ik heb me volledig gefocust op de toekomst en mezelf de vraag gesteld wat ik wilde bereiken. Als je het risico om te falen uit de weg gaat, onvoldoende wilskracht en doorzettingsvermogen aan de dag legt en geen nieuwe oplossingen bedenkt, zul je nooit in je opzet slagen.
Wat hebben uw prestaties voor u persoonlijk betekend?
Ze hebben de boodschap die ik wil brengen kracht bijgezet. En alles wat in nu kan realiseren met mijn Solar Impulse Foundation, is het directe gevolg van wat ik altijd al wilde bereiken. Ik selecteer oplossingen om het milieu te beschermen en stel deze voor aan regeringen en staatshoofden. En omdat ik een bekende ontdekkingsreiziger ben, zijn politici en instellingen bereid om naar me te luisteren. Ik ben milieuambassadeur bij de Verenigde Naties en diverse landen hebben mijn stichting gevraagd om hen te helpen hun milieudoelstellingen te halen door middel van een energietransitie. Waaronder ook de Waalse regering. Dit zou allemaal niet mogelijk zijn geweest als ik gewoon arts was gebleven in Lausanne.
Heeft uw opleiding als arts u geholpen in uw huidige bezigheden?
Als ik ingenieur was geweest, zou ik meer aandacht hebben gehad voor het technische dan voor het menselijke aspect. Mijn interesse voor de menselijke kant heb ik deels te danken aan mijn opleiding als arts. Technologie moet ten dienste staan van de mens, en niet andersom. De mensheid staat voor een fundamentele keuze: het nastreven van een kortetermijnvisie ten koste van de planeet of kiezen voor bredere spirituele waarden die ons aanzetten om goed te doen. Er bestaan wel degelijk technologische oplossingen die de levenskwaliteit van de mens verbeteren, de opwarming van de aarde tegengaan en het milieu beschermen; én tegelijkertijd economische groei, winst en jobs opleveren zodat politici zich geen zorgen hoeven te maken om herverkozen te worden.
Zou u uw activiteiten kunnen voortzetten zonder de steun van een merk als Breitling?
Breitling blijft me gelukkig steunen via mijn stichting. In het begin was het Breitling vooral te doen om de pioniersgeest en het hele vlieggebeuren. Vandaag hechten ze met hun Squad on a Mission-concept meer belang aan een mensgerichte aanpak waarbij onder meer het verbeteren van de levenskwaliteit, de bescherming van het milieu en de oceanen, persoonlijke ontwikkeling en het sportieve aspect centraal staan. Ik juich deze koerswijziging toe. Binnen het kader van Squad on a Mission ondersteunt het merk de ambassadeur, terwijl dit vanuit een commercieel concept net andersom was.
Wat motiveert u om door te blijven gaan?
De persoonlijke vrijheid die ik geniet en de goede dingen die ik kan verwezenlijken zijn mijn belangrijkste drijfveren. Ik ben een ontdekkingsreiziger die continu op zoek is naar nieuwe perspectieven.
Kent u België een beetje?
Heel goed zelfs. Ik kom er regelmatig voor conferenties. Mijn grootvader is de oprichter van het Instituut voor Fysica aan de VUB. Mijn vader is in 1922 in Brussel geboren. Luc Trullemans van het KMI begeleidde me tijdens mijn vlucht over de Atlantische Oceaan in 1992, rond de wereld in 1999 en bij de Solar Impulse-challenge in 2015-2016. Solvay was trouwens onze eerste partner in het Solar Impulse-project. Mijn familie onderhoudt bovendien al drie generaties lang nauwe banden met het Belgisch koningshuis. Mijn grootvader was bevriend met Albert I en Leopold III, mijn vader met koning Boudewijn en zelf ben ik sinds mijn jeugd bevriend met koning Filip.
Even terug met de voeten op de aarde: kiest u voor de auto of het paard?
Ik ben een groot voorstander van de elektrische wagen. Ik geef de voorkeur aan propere technologieën. Zelf rijd ik met een volledig elektrische Hyundai Kona met een actieradius van ruim 400 km. Fantastisch om mee te rijden. Ik heb ook een eigen laadpaal met 100% duurzame energie. De elektrische auto heeft duidelijk de toekomst, ik weet alleen nog niet of de motor zal worden aangedreven door een batterij of een waterstofbrandstofcel. De elektrische motor haalt een rendement tot 97%, tegenover amper 27% voor de verbrandingsmotor. Het is een schande om drie vierde van de benzine verloren te laten gaan in de vorm van wrijving, weerstand en warmte. De verbrandingsmotor heeft zijn tijd gehad.
Meer weten
To keep the emotion, subscribe to the Newsletter
